Totto-Chan, ook bekend als Totto-Chan: The Little Girl at the Window, schaart zich moeiteloos in het illustere rijtje van ontroerende films over kinderen in oorlogstijd, zoals Au Revoir les Enfants, Come and See en Grave of the Fireflies. Net als die laatste is Totto-Chan een oogstrelende, diep ontroerende Japanse animatiefilm voor volwassenen. Een verhaal over vrijheid, onderwijs, acceptatie en het vinden van je plek, tot de oorlog al dat moois wreed verstoort.
Toch is Totto-Chan geen deprimerende mokerslag die maar doorgaat. Integendeel: Totto-Chan opent licht en vrolijk, met het verhaal van een meisje dat anders is dan andere kinderen. Tegenwoordig zou ze misschien ADHD of een soortgelijk label opgeplakt krijgen, maar in het Japan van de vroege jaren veertig betekent het vooral dat ze nergens echt tot bloei komt.
Dat verandert wanneer ze terechtkomt op een alternatieve school onder leiding van een directeur met progressieve ideeën over onderwijs en welzijn. Het leerlingaantal is beperkt, de meeste lessen vinden plaats in een oude tramwagon en het curriculum biedt naast de standaardvakken ook ruimte voor moderne dans, zelfexpressie en omgaan met mensen met (fysieke) beperkingen.
De film is gebaseerd op de memoires van Tetsuko Kuroyanagi: Totto-chan en de Gelukkige Klas, een van de bestverkochte boeken aller tijden in Japan. Zoals de titel al verraadt, staat het geluk van de leerlingen op de bijzondere school centraal. Dat wordt prachtig in beeld gebracht met traditionele, handgetekende animatie: van de weelderige natuur die de kinderen ontdekken tot hun expressieve en subtiele gezichtsuitdrukkingen. Alleen al daarom is Totto-Chan een genot om naar te kijken.
Maar dat geluk is niet voor eeuwig. De oorlog sluimert voortdurend op de achtergrond, aanvankelijk nauwelijks merkbaar voor de kinderen. Opvallend is dat ze Engels leren, de taal van de vijand die op veel andere scholen verboden is. Gaandeweg worden de gevolgen van de oorlog op de Japanse samenleving steeds zichtbaarder, al begrijpt de onschuldige Totto-chan niet precies wat er aan de hand is.
Totdat de bom valt. En daarna vele andere, tijdens het verwoestende bombardement op Tokio. Hoe een kind zo'n enorme vernietiging beleeft, is op zichzelf al hartverscheurend, maar na de liefdevolle schets van Totto-Chans prille levensgeluk komt het onvermijdelijke oorlogsgeweld des te harder binnen.
